[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.l'1.Pauzaniasz, II.16.52.Eurypides, Orestes.3.Homer, Odyseja, III.306 i nast.; Apollodoros, Epitome,111.3; Eurypides, ibid.4.Eurypides, ibid.5.Eurypides, lbid.6.Hyginus, Fabulae,120; Ajschylos, Błagalnice,1034 i nast.; Eumenldy, 34 i nast.; 64i nast.;166-167; Eurypides, Elektra,1254-1257.7.Ajschylos Eumenidy, 94 i nast.;106-109;179 i nast.8.Asklepiades cyt.przez scholiastę Orestesa Eurypidesa,1645; Ajschylos, Eumenidy,235 i nast.; 445 i nast.; Pauzaniasz, II.31.7 i 11.9.Pauzaniasz, III.22.1; Varro cyt.przez Probusa, O Slelankach Wergiliusza, I.4; wyd.Keil; Lampridius, śywot Heliogabala, VII, s.809; Libanios, XI.366d.10.Pauzaniasz, VIII.34.1-2.11.Eurypides, Orestes,1645-1647, i Elektra,1254 i nast.; Pauzaniasz, V111.3.1; Stefanz Bizancjum pod hasłem "Azania"; Strabon, VII.7.8.12.Scholia do Rycerzy Arystofanesa, 95; Acharnericzycy, 960; Kronika paryjska, 40i nast.; Tzetzes, O Likofronle,1374; Ajschylos, Eumenidy, 235 i nast.; Eurypides,Ifigenia w Taurydzie, 947 i nast.13.Apollodoros, Epitome, VI.25; Pauzaniasz, V111.34.2; Ajschylos, Eumenidy, 397, 470i nast.; 681 i nast.14.Eurypides, Ifigenia w Taurydzie, 961 i nast.; Ajschylos Eumenidy, 574 i nast.; 734i nast.; 778 i nast.; Etymologlcum magnum, s.42, pod hasłem "Aiora".15.Homer, Odyseja, IV.561; Ptolemeusz Hefajstionos, IV; Pauzaniasz, III.19.l�.368 114.1-114.6I.Przekaz o Eryniach Klitajmestry, które doprowadziły Orestesa do obł#du, nie mo\
e byćzlekcewa\
ony jako wymysł dramaturgów attyckich.Powstał zbyt wcześnie i to nie tylko w Grecji,lecz i w Wielkiej Grecji.Jednak\
e podobnie jak przestępstwo Edypa, za które Erynie zaszczuły gona śmierć, nie polegało na tym, \
e zabił swą matkę, lecz \
e nieumyślnie doprowadził do jejsamobójstwa (zob.105k), tak te\
Orestes dokonał mofderstwa jedynie pośrednio, a mianowicienie spełnił obowiązku synowskiego nakazującego mu przeciwstawić się wyrokowi śmierciwydanemu przez Mykeńczyków.Sąd łatwo było przekonać, czego dowiedli wkrótce Menelaosi Tyndareus uzyskując wyrok śmierci dla Orestesa.2.Erynie były personifikowanymi wyrzutami sumienia, podobnymi do tych, które dotądjeszcze w pogańskiej Melanezji mogą zabić człowieka, który pochopnie lub nieumyślnie złamietabu.Człowiek taki albo oszaleje i skoczy z palmy kokosowej, albo te\
, tak jak Orestes, zawiniegłowę w szatę i nie będzie przyjmował strawy ani napoju, a\
umrze z głodu, i dzieje się tak, nawetjeśli nikt nie wie o jego winie.Taki sam los spotkałby Pawła w Damaszku, gdyby nie zjawił się naczas Ananiasz (Dzieje Apostolskie, IX.9 i nast.).Powszechnie stosowaną w Grecji metodąoczyszczenia się od przelewu krwi ludzkiej było ofiarowan# świni i podczas gdy duch ofiaryłapczywie chłeptał krew winowajca mył się w wodzie bie\
ącej, golił głowę, by zmienić wygląd,i udawał się na jeden rok na wygnanie myląc w ten sposób trop przed mściwym duchem.Dopókinie dopełnił tego obrzędu oczyszczenia, sąsiedzi unikali go, jako człowieka przynoszącegonieszczęście, i nie pozwalali mu wchodzić do swych domów, spo\
ywać strawy, obawiając się, bysami nie zostali zaplątani w jego perypetie.Musiał te\
liczyć się z krewnymi zabitego, w wypadkugdyby duch od nich za\
ądał pomszczenia zbrodni.Krew matki jednak pociągała za sobą takpotę\
ną klątwę, \
e zwyczajne oczyszczenie w takim wypadku nie wystarczało.Najbardziejkrańcowym sposobem oczyszczenia, poza samobójstwem, było odgryzienie sobie palca.Tegorodzaju samookaleczenie okazało się chyba częściowo przynajmniej skuteczne w przypadkuOrestesa.Podobnie Herakles pragnąc przebłagać rozgniewaną Herę odgryzł sobie palec, chocia\
póz
niej utrzymywano, \
e stracił go w walce z Lwem Nemejskim (zob.123e).W niektórychokolicach mórz południowych zawsze odcina się staw palca po śmierci bliskiego krewnego, nawetjeśli umarł on śmiercią naturalną.W Eumenidach (397 i nast.) Ajschylos najwidoczniej ukrywaprzekaz, \
e Orestes uciekł na Troady i mieszkał, nie trapiony przez Eumenidy, pod ochroną Atenyna łasze piaskowej powstałej nad Skamandrem i wobec tego nie podlegającej klątwie (zob.107e).Inaczej po co by wspominana była Troada?3: Libacje z wina zamiast krwi i ofiarowanie krótkich skrawków włosów zamiast całejczupryny były poprawkami wprowadzonymi w czasach klasycznych do obrzędu przebłagania,którego znaczenie zostało ju\
zapomniane; podobnie jak współczesny nam zwyczaj wkładaniaczarnych strojów na znak \
ałoby nie wią\
e się-ju\
w naszej świadomości ze staro\
ytnymzwyczajem oszukiwania duchów przez zmianę powszedniego wyglądu.4.Poetycka opowieść Eurypidesa o tym, co zdarzyło się w Mykenach po powrocie fielenyi Menelaosa, nie zawiera \
adnych elementów mitycznych poza dramatyczną apoteozą Heleny.Helena jako bogini księ\
yca została patronką \
eglarzy, na długo zanim uznano Boskićh Bliz
nia-ków za konstelację.Eurypides, podobnie jak Ajschylos, pisał propagandowe #tztwory religijne.Absolucja Orestesa jest upamiętnieniem ostatecznego zwycięstwa patriarchalizmu i odbywa sięw Atenach gdzie Atena - pierwotnie libijska bogini Neith, albo palestyńska Anatha, arcymatria-rcha, ale obecnie ponownie urodzona z głowy Zeusa i nie uznająca, jak to podkreśla Ajschylos,\
adnej boskiej matki - udziela cichego poparcia nawet bezpośredniemu matkobójstwu.Drama-turgowie ateńscy wiedzieli, \
e ten rewolucyjny temat nie mo\
e być przyjęty w pozostałej częściGrecji, dlatego te\
Eurypides ka\
e Z#ndareusowi, jako przedstawicielowi Sparty, gorąco doma-gać się śmierci Orestesa, Dioskurowie zaś potępiają Apollina, który nakłonił do zbrodni.-5.Imię Orestesa, ,góral", powiązało go z dziką, górzystą okolicą Arkadu, której zapewne nieodwiedził \
aden król Myken.6.Ró\
ne wersje śmierci Heleny podawane są z rozmaitych powodów.Pierwsza ma tłumaczyć114.6-115.c 369kult Heleny i Menealosa w Terapnaj, druga jest dramaturgiczną odmianą opowieści o pobycieOrestesa w Taurydzie (zob.116a-g), trzecia uzasadnia kult rodyjski Heleny Dendritis - "HelenyDrzewnej", będącej tą samą postacią, co Ariadna i druga Erigone (zob.79.2 i 88.10).Równie\
i taErigone została powieszona.115USPOKOJENIE ERYNIIa.Z wdzięczności za uniewinniający wyrok Orestes poświęeił AtenieWojowniczej ołtarz, Erynie jednak groziły, \
e jeśli wyrok nie zostanie zmie- rniony, spuszczą ńa ziemię wytoczoną z ich serca kroplę krwi, którra spali plonyi zabije wszystkie dzieci at#ńskie.Atenie udało się# jednak załagodzić ichgniew pochlebstwem.Oświadczyła, \
e są znacznie od niej mądrzejsze, i pod-sunęła im myśl, by osiedliły się w grocie pod Atenami, gdzie z pewnościązbiorą wokół siebie więcej czcicieli ni\
w jakimkolwiek innym miejscu.Poświęcone im będą ołtarze domowe, nale\
ne bóstwom Podziemia, jak te\
ofiary składane bez alkoholu, libacje przy pochodniach, pierwociny ofiaro-wane po spełnieniu mał\
eństwa lub po narodzinach dziecka, a nawet otrzy-mają miejsce w Erechtejonie.Jeśli przyjmą zaproszenie, obiecuje, \
e na mocyjej rozkazu dom, w którym odmówią im zło\
enia czci, nie zazna nigdypomyślności.One jednak muszą w zamian zobowiązać się, \
e będą przywoły-wały sprzyjające wiatry dla jej okrętów, ziemiom dadzą urodzajność, a jejludowi płodność, a tak\
e wytępią bezbo\
nych, dzięki czemu będzie mogła bezzastrze\
eń przyznawać Atenom zwycięstwo w wojnach [ Pobierz całość w formacie PDF ]