[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W odniesieniu do genezy osobowości psycholodzy zgodnie uwa\
ają, \
e podstawowe znaczenie dlajej kształtowania mają doświadczenia dzieciństwa, z którymi wią\
ą się silne emocje.Psycholodzytwierdzą, \
e doświadczenia dzieciństwa są z
ródłem potrzeb emocjonalnych.Twierdzą tak\
e, \
e wzachowaniu człowieka nie od razu dostrzec mo\
na ciągłość, organizację i kierunek, czyli osobowość(Reykowski 1977: 813).Osobowość nie jest człowiekowi dana od zarania, ale kształtuje się z czasem.W przypadku drugiego kierunku zainteresowań znaczna część uwagi psychologów skupia się nabadaniach poszczególnych wymiarów osobowości, takich jak potrzeby, motywacje bądz
reakcjeemocjonalne i odporność na stres czy te\
sposób porządkowania doświadczeń w postaci schematówpoznawczych.Badania te są wielce zró\
nicowane i prowadzone za pomocą najrozmaitszych metod - odeksperymentów laboratoryjnych nad zwierzętami do rozmaitego rodzaju testów i kwestionariuszy.Pogłębionym badaniom poszczególnych części składowych osobowości towarzyszy przekonanie, \
eosobowość nie jest przypadkowym zbiorem najró\
niejszych cech, ale pewną całościową organizacją,która nadaje140 Część druga.Człowiek w społeczeństwiezachowaniom danego człowieka jednolitość i wewnętrzną spójność w czasie (Nuttin 1968: 51-52).Dlategote\
psycholodzy nie zadowalają się badaniami poszczególnych elementów osobowości i poszukują metodypozwalającej na badanie jej jako strukturalnie powiązanej całości.Jedną z takich metod są rozbudowane badania kwestionariuszowe, składające się z wielu skalmierzących poszczególne części składowe osobowości (postawy, zainteresowania etc.) (Sanocki 1976).Pomiary te dostarczają empirycznych danych, które poddane analizie korelacyjnej pozwalają określićstopień powiązania ró\
nych cech osobowości.Tego rodzaju analizy są jedną z podstaw konstruowania typów osobowości.Typy konstruuje się,wyodrębniając w postaci dwubiegunowej pewną właściwość uznaną za podstawową i określającąfunkcjonowanie psychiczne, a następnie wskazuje się na jej związki z innymi cechami (Nuttin 1968: 105-106).Zarówno w dawniejszej, jak i współczesnej psychologii znalez
ć mo\
na wiele tego rodzaju typologii.Tworzenie ich świadczy, \
e w polu zainteresowania psychologów jest nie tylko to, co ró\
ni osobowościposzczególnych jednostek ludzkich, ale tak\
e to, co jest wspólne osobowościom jakichś kategorii ludzi.Typem osobowości szeroko spopularyzowanym w naukach społecznych poza granicami psychologiijest osobowość autorytarna.Konstrukt ten kojarzony jest z nazwiskiem Theodora Adorna (1903-1969).Adorno był jednym z tych uczonych niemieckich, którzy w uzasadnionej obawie przedprześladowaniami wyemigrowali z faszystowskich Niemiec i znalez
li się w Stanach Zjednoczonych.Problemem, który go absorbował, było określenie cech osobowościowych sprzyjających przyjęciu fa-szystowskiego wyznania wiary: jakie są i jakie mają z
ródła.Badania dotyczące tej problematyki Adornoprowadził z całym zespołem uczonych.Teoretyczną podstawą badań była freudowska psychoanaliza,niekiedy dość naiwnie stosowana.Uzyskane wyniki zostały przedstawione w ksią\
ce AuthoritarianPersonality, opublikowanej w 1950 roku.Osobowość autorytarna została scharakteryzowana jako wyposa\
ona w takie cechy, jak aprobatakonwencjonalnych wartości i przyjętych zwyczajów, tendencja do surowego karania osób uznających normyodmienne od przyjętych przez daną osobę, bezkrytyczne podporządkowanie się autorytetom, niechęć downikania w psychikę tak własną, jak i innych ludzi, poczucie zagro\
enia, tak\
e w silną skłonność dowrogości wobec innych grup i du\
y stopień etnocentryzmu, sztywność, oschłość, odrzucanieindywidualizmu i twórczej inwencji, preferowanie działania z pozycji siły lub identyfikowanie się zesprawującymi władzę, projekcję własnych nieuświadomionych stanów emocjonalnych na otoczenie,wreszcie przesadne zainteresowanie sprawami seksualnymi.W póz
niejszych latach ró\
ne elementy zaprezentowanej przez Adorna teorii osobowości autorytarnejspotykały się z dość zasadniczą krytyką,Rozdział VI.Socjalizacja 141która jednak\
e nie podwa\
yła w istotny sposób charakterystyki tej osobowości.Stosowana w tych badaniachskala do pomiaru cech osobowości autorytarnej zło\
ona z dziewięciu podskal (tak zwana skala F) jest z ró\
-nymi modyfikacjami wykorzystywana do dzisiaj, tak\
e w Polsce (Koralewicz 1987).Osobowość jako przedmiot zainteresowania antropologii społecznej isocjologiiChocia\
w psychologii występuje zainteresowanie tym, co powtarzalne w osobowościach poszczególnychludzi i co pozwala mówić o typach osobowości, nie jest to dominujący kierunek jej zainteresowań.Inaczejjest w antropologii i socjologii.Antropolodzy, badając ró\
nego rodzaju społeczności i kultury, zauwa\
yli swego czasu, \
e pewneskładniki osobowościowe, uwa\
ane dotychczas przez europejskich psychoanalityków za cechy naturyludzkiej (na przykład kompleks Edypa), nie występują w kulturach pozaeuropejskich.Dostrzegli ponadto,\
e typy osobowości przedstawicieli ró\
nych kultur są odmienne oraz \
e w ró\
nych kulturach występująinne ideały osobowości, to jest modele szczególnie cenionych właściwości i dyspozycji (Jasińska-Kania1991: 91).Tego rodzaju spostrze\
enia doprowadziły w latach trzydziestych do powstania w antropologiiamerykańskiej kierunku skupiającego uwagę na relacjach między osobowością a kulturą.Jegoprzedstawiciele przyjmowali teoretyczne zało\
enia freudowskiej psychoanalizy i stosowali je do interpretacjidanych antropologicznych.Jakkolwiek wątpliwe z dzisiejszej perspektywy mogłyby się wydawać ich interpretacje, niewątpliwązasługą tego kierunku, który stracił popularność w latach pięćdziesiątych XX wieku, jest zwrócenie uwagina relacje między kulturą a osobowością, a tak\
e na rolę socjalizacji w formowaniu osobowości człowieka iupodobnianie się osobowości kształtujących się w podobnym otoczeniu.Do zasług tych badaczy zaliczyć mo\
na równie\
wprowadzenie pojęć osobowości podstawowej iosobowości modalnej.Osobowość podstawowa to część powiązanych ze sobą elementów osobowości występujących uprzedstawicieli danej kultury i zharmonizowanych z jej instytucjami [ Pobierz całość w formacie PDF ]