[ Pobierz całość w formacie PDF ] .67Par.75-82 stanowią wyciągi z oryginalnego tekstu Manetona, choć nie wiado-mo, czy Józef brał je z pierwszej ręki.68O tym hipotetycznym władcy zob.W.Helck, Untersuchugen zu Manetho undden dgyptischen Konigslisten, Berlin 1956, s.36.69Albo: pokonawszy".70Saites wg innych autorów cytujących Manetona.71Wydarzenia opowiedziane w par.77 i 90 należą, jak zauważa Reinach, do epokiwcześniejszej niż ta, w której Asyria jako grozna potęga zaczęła ciążyć nad terenamiśródziemnomorskimi.72Saites wg L (por.przypis 70).73Por.par.237.Awaris (egipska nazwa Hatwarit), stanowiące silnie ufortyfikowa-ną stolicę Hyksosów, leżało we wschodniej delcie Nilu (większość archeologów identy-fikuje je z Tanais).74Albo: Beón" wg L.75Tekst w tym zdaniu wątpliwy.76Maneton podaje fałszywą etymologię nazwy Hyksos", gdyż termin ten oznaczawładców obcych krajów.Jest rzeczą prawdopodobną, że inwazja ludów azjatyckich sta-nowiących mieszaninę etniczną, prawdopodobnie Semitów i Hurytów, miała związekz ruchami ludów w pn.-zach.Azji Przedniej.Gromady przybyszów osiedlały się w De-lcie i z końcem XVIII w.opanowały cały Egipt.Stolicą było Awaris leżące na wschod-nim pograniczu Delty.Pierwsi władcy, tzw.Wielcy Hyksosi, rządzili tym krajem jakoXV dynastia (do 1680 r.), a pózniejsi, tzw.Mali Hyksosi, jako XVI dynastia panowalitylko w Dolnym Egipcie (do 1580).Po stu latach panowania zwasalizowani książętatebańscy (tzw.XVII dynastia) wzniecili bunt.Wyzwolicielem był Ahmose uważany zazałożyciela XVIII dynastii, który wygnał ich do Palestyny i do Azji.(Zob.J.Wolski,Historia powszechna.Starożytność, wyd.3, Warszawa 1979, s.58 n).Maneton nie mógłprzypisywać Hyksosom pochodzenia egipskiego, gdyż jego lista królów-pasterzy, przy-taczana przez chronologów, była zatytułowana Feniccy królowie cudzoziemscy".77Tekst w nawiasie stanowi, zdaniem H.St.J.Thackeraya, glosę, ale wg Reinachasą to raczej poprawki komentatora.Wyrażenie: w innej kopii" nie jest jasne; jest to, byćmoże, ślad drugiego wydania tego dzieła, podobnie jak rzecz się miała prawdopodobniez Antiquitates Józefa.78Według Józefa pogląd, że Hyksosi byli Arabami, jest bardziej prawdopodobnyniż wspomniany pózniej, że to byli przodkowie %7łydów.Następne paragrafy 84-90 sąparafrazą tekstu Manetona.79Wyrażenia tego nie ma u Euzebiusza.80Dosłownie: o obwodzie 10 000 arurae".Arura stanowiła egipską miarę ziemi(ok.0,27 ha), którą Józef widocznie bierze za miarę długości.O Awaris była mowaw par.78, o czym Józef zdaje się zapominać.81Awaris było wzięte siłą przez króla Amosisa (ok.1540) lub pózniej zob.JohnBright, A History of Israel, wyd.3, Philadelphia 1981, s.61, przekład polski Volumen--PAX, Warszawa 1994.82Liczba wojsk garnizonu była wymieniona wyżej (par.78).83Niektórzy komentatorzy uważają, że ta inna księga" to po prostu niewłaściwanazwa innego egzemplarza Dziejów Egiptu.W każdym razie par.91 zdaje się dublowaćpar.83.84 W ich księgach świętych" to znaczy egipskich, jak wynika z par.92.85W rozmowie z faraonem synowie Jakuba oświadczyli: My słudzy twoi trudni-my się od dziecka hodowlą trzód, zarówno my, jak i nasi przodkowie" (Rdz 46, 34; zob.też 47, 3).86W opowiadaniu biblijnym (Rdz 40, 15) Józef oświadcza głównemu podczasze-mu (nie zaś królowi): przemocą zostałem uprowadzony z kraju Hebrajczyków".87Wyrażenie: w innym miejscu" (en allois) może odnosić się do par.227 nn, alezwykle wskazuje na osobne dzieło.88Par.94-102 są znowu wyciągiem z dzieła Manetona.89Wyżej (par.88) król ten nazywał się Tummosis.90Taką nazwę króla podaje rękopis Laurentianus, ale chyba powinna ona brzmiećSetos, jak w par.231, i taką znajdujemy u Euzebiusza.91W tym miejscu rękopisy zawierają uwagę na marginesie: W innym egzempla-rzu czyta się: po nim Setosis i Ramesses, dwaj bracia; pierwszy, mając silną flotę mor-ską, podbił wszystkie narody morskie, które ośmieliły się stawić mu czoło (albo: powo-dowały wielkie straty w ludziach).Niedługo potem zabił on Ramessesa i ustanowiłinnego z braci, Harmaisa, zarządcą Egiptu".Herodot (II, 102) nazywa Setosisa Seso-strisem, a Józef (Antiq.8.260 nn) identyfikuje go z Isokosem (Sziszakiem).Stosunekpokrewieństwa Setos(is)a i Ramessesa w różnych relacjach jest różnie określany.W po-wyższym tekście Ramesses jest po prostu innym imieniem Setos(is)a, w uwadze margi-nalnej jest jego bratem, a niżej (231) Rampses jest jego synem.Wymieniony w tymtekście Harmais jest nazwany w 231 Hermajosem.92Według lekcji Lat i Euzebiusza strażnik świątyń".93 Przeciw niemu" wg koniektury Niesego (auto), a nie brata jego", jak jestw L (autu).94Por.par.231.95Tzn.w naszym (żydowskim) kraju.96Suma lat panowania królów wyliczonych w rozdz.15 wynosi 334.Józef (lubjego zródło) prawdopodobnie dodał do tej sumy lata rządów Setos(is)a, który panowałwg par.231 59 lat.97Najstarszym mitologicznym królem Argos był jednak nie Danaos, lecz Inachos,syn Okeanosa i Tetydy.98Wydaje się dziś rzeczą pewną, że wyjście %7łydów z Egiptu miało miejsce niewcześniej niż w XIII w., który to wiek, szczególnie jego połowa, jest powszechnieprzyjmowany jako najprawdopodobniejsza data.(Zob.John Bright, dz.cyt., s.123).Zburzenie Troi (w tradycyjnej wojnie trojańskiej) miało nastąpić według chronologiigreckiej w 1184 r., co nie wydaje się dalekie od prawdy (zob.K.Kumaniecki, Historiakultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1964, s.44).Zatem podana przez Józefaliczba 1000 lat jest przesadzona.99Albo: faktycznych zdarzeń" (wg L).100Por.227 i n.101Co do sposobu obliczenia sumy lat 143 zob.roz.18, szczególnie par 126.Założe-nie Kartaginy miało miejsce, jak się ogólnie przyjmuje, około połowy IX stulecia.Wedługtradycji założyła ją Elissa (Dydona), siostra króla Pygmaliona, w 814 r.przed Chr.102Biblijny Hiram (niekiedy zwany Hirom lub Huram) panował w latach 969-939lub 980-947 (zob.J.Bright, dz.cyt., s.208, przyp.46).103por Antiq 8, 141 nn.Również w 2 Sm 5, 11 i l Krl 5, 15 jest mowa o utrzymy-waniu przyjacielskich stosunków przez Hirama i ojca Salomona, Dawida.104Informacje te pochodzą z l Krl 9, 10-14.Ziemia w okolicy Chabulon (ZiemiaKabul) otrzymała nazwę od wsi Chabulo leżącej w połowie drogi między równiną Aso-chis a Ptolemaidą.(Zob.Vita 213, gdzie wieś ma nazwę Chabolo).105Korespondencja między Hiramem a Salomonem na temat budowy świątyni po-dana jest w l Krl 5, 15 nn (Józef parafrazuje ją w Antiq.8, 50-54).Nie wspomina siętam jednak o zagadkach, o których mowa niżej.Inne listy o charakterze bardziej literac-kim cytuje za Eupolemosem (II w.przed Chr.) Euzebiusz w Praep.ev.IX, 33 n.Możezródłem ich jest, jak sugeruje Thackeray, opowieść o królowej Sabie, która pragnącprzekonać się o mądrości Salomona, przybyła do Jerozolimy w celu roztrząsania z nimtrudnych zagadnień (l Kr 10, 10-14).106Dios (lub Dion według wersji Syncellusa i Lat.do Antiq.8, 147) jest nieznanymbliżej autorem dziejów Fenicji.Ten sam wyciąg jest cytowany przez Józefa w Antiq.8, 147-149.Tutaj przytoczono ten tekst w przekładzie (z niewielkimi zmianami spo-wodowanymi różnicami w przekazie rękopiśmiennym) Z.Kubiaka.Zob
[ Pobierz całość w formacie PDF ] zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plmikr.xlx.pl
|