Lenin W I Imperializm jako najwyższe stadium kapitalizmu

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dane o drobnych pań-stwach, kolumna druga, wzięte są w przybliżeniu według norm r.1902, powiększone o 20%.35Anglia.142Stany Zjednoczone.132Francja.110Niemcy.95Rosja.31Austro-Węgry.24Włochy.14Japonia.12Holandia.12,5Belgia.7,5Hiszpania.7,5Szwajcaria.6,25Dania.3,75Szwecja, Norwegia, Rumunia i in.2,5Ogółem.600,0Z danych tych widać od razu, jak jaskrawo wyróżniają się cztery najbogatsze kraje kapita-listyczne, posiadające w przybliżeniu od 100 do 150 miliardów franków w papierach warto-ściowych.Z tych czterech krajów dwa to najstarsze i jak zobaczymy, najbogatsze w kolo-nie kraje kapitalistyczne: Anglia i Francja; dwa inne to najbardziej przodujące kraje kapi-talistyczne pod względem szybkości rozwoju i stopnia rozpowszechnienia kapitalistycznychmonopolów w produkcji Stany Zjednoczone i Niemcy.Razem cztery te kraje posiadają479 miliardów franków, czyli prawie 80% światowego kapitału finansowego.Prawie całypozostały świat, tak czy inaczej, odgrywa rolę dłużnika i lennika tych krajów międzynaro-dowych bankierów, tych czterech �filarów� światowego kapitału finansowego.Szczególnie należy się zatrzymać na roli, którą w tworzeniu międzynarodowej sieci zależ-ności i związków kapitału finansowego odgrywa wywóz kapitału.36IV.WYW�Z KAPITAAUDla starego kapitalizmu przy całkowitym panowaniu wolnej konkurencji typowy był wy-wóz towarów.Dla najnowszego kapitalizmu w warunkach panowania monopolów typowystał się wywóz kapitału.Kapitalizm jest to produkcja towarowa na najwyższym szczeblu jej rozwoju, kiedy siła ro-bocza również staje się towarem.Wzrost wymiany wewnątrz kraju i szczególnie wymianymiędzynarodowej, jest to charakterystyczna specyficzna cecha kapitalizmu.Nierównomierność i skoki w rozwoju poszczególnych przedsiębiorstw, poszczególnychgałęzi przemysłu, poszczególnych krajów są nieuniknione przy kapitalizmie.Z początku An-glia wcześniej niż inne kraje stała się krajem kapitalistycznym i w połowie w.XIX wprowa-dziwszy wolny handel pretendowała do roli �warsztatu całego świata�, dostawcy fabrykatówdo wszystkich krajów, które w zamian za to powinny były ją zaopatrywać w surowce.Ale tenmonopol Anglii już w ostatniej ćwierci XIX wieku został podważony, albowiem szereg in-nych krajów osłoniwszy się cłami �ochronnymi� rozwinął się w samodzielne państwa kapita-listyczne.U progu wieku XX widzimy powstawanie innego rodzaju monopolów: po pierw-sze, monopolistycznych związków kapitalistów we wszystkich krajach rozwiniętego kapitali-zmu; po drugie, monopolistycznego położenia niewielu najbogatszych krajów, w których na-gromadzenie kapitału dosięgło olbrzymich rozmiarów.Powstał ogromny �nadmiar kapitału�w krajach przodujących.Rozumie się, że gdyby kapitalizm mógł rozwinąć rolnictwo, które obecnie jest wszędziestrasznie zacofane w porównaniu z przemysłem, gdyby mógl podnieść poziom życiowy masludności, która pomimo zawrotnego postępu technicznego wszędzie pozostaje w głodzie i wnędzy to wówczas nie mogłoby być nawet mowy o nadmiarze kapitału.I taki �argument�ustawicznie wysuwają drobnomieszczańscy krytycy kapitalizmu.Ale wówczas kapitalizm niebyłby kapitalizmem, ponieważ i nierównomierność rozwoju, i na pól głodowy poziom życio-wy mas to podstawowe, nieuniknione warunki i przesłanki tego sposobu produkcji.Dopó-ki kapitalizm pozostaje kapitalizmem, nadmiar kapitału jest obracany nie na podniesienie po-ziomu życiowego mas w danym kraju, albowiem byłoby to obniżeniem zysków kapitalistów,ale na podniesienie zysku drogą wywozu kapitału za granicę, do krajów zacofanych.W tychzacofanych krajach zyski są zazwyczaj wysokie, bo kapitałów jest mało, cena ziemi stosun-kowo niewielka, płaca robocza niska, surowce tanie.Możliwość wywozu kapitału powstajewskutek tego, że szereg krajów zacofanych został już wciągnięty w wir kapitalizmu świato-wego, zbudowano już lub rozpoczęto budowę głównych linii kolejowych, zapewnione jużzostały elementarne warunki rozwoju przemysłu itd.Konieczność wywozu kapitału powstajewskutek tego, że w niektórych krajach kapitalizm �nazbyt dojrzał� i kapitałowi brak (w wa-runkach zacofania rolnictwa i nędzy mas) pola dla �zyskownej� lokaty.37Oto w przybliżeniu dane o rozmiarach kapitału, ulokowanego za granicą przez trzy główne kraje73.Kapitał ulokowany za granicą (w miliardach franków)Lata przez Anglię przez Francję przez Niemcy1862.3,6 1872.15 10 (1869) -1882.22 15 (1880) ?1893.42 20 (1890) ?1902.62 27 37 12,51914.75 100 60 44,0Widzimy stąd, że wywóz kapitału osiągnął olbrzymi rozwój dopiero na początku wiekuXX.Przed wojną ulokowany za granicą kapitał trzech głównych krajów wynosił 175 200miliardów franków.Dochód z tej sumy, według skromnej normy 5 % powinien był sięgać8 10 miliardów franków rocznie.Solidna podstawa imperialistycznego ucisku i wyzyskuwiększości narodów i krajów świata, kapitalistycznego pasożytnictwa garstki najbogatszychpaństw!Jaki jest podział tego ulokowanego za granicą kapitału pomiędzy poszczególnymi krajami,gdzie jest on ulokowany, na to pytanie można dać tylko przybliżoną, odpowiedz, która jed-nakże może oświetlić pewne ogólne korelacje i związki współczesnego imperializmu:Części świata, pomiędzy które podzielone są (w przybliżeniu) kapitały zagraniczne(około r.1910)Anglii Francji Niemiec OgółemEuropa 4 23 18 45Ameryka 37 4 10 51Azja, Afrykai Australia 29 8 7 44Ogółem 70 35 35 140W Anglii na pierwsze miejsce wysuwają się jej posiadłości kolonialne, które są bardzowielkie również w Ameryce (np.Kanada), nie mówiąc już o Azji i in.Olbrzymi wywóz ka-pitału jest tu najściślej związany z olbrzymimi koloniami, o których znaczeniu dla imperiali-zmu będziemy jeszcze mówili dalej.Co innego we Francji [ Pobierz całość w formacie PDF ]