[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.– Jakże to? – rzekł pan Roch – samiż między nimi tacy synowie?– Nie masz innych! – rzekł z głębokim przekonaniem pan Zagłoba.– I król ich nie lepszy?– Król ich gorszy od wszystkich.On to tę wojnę podniósł umyślnie, aby mógł prawdziwej wierze do woli po kościołach bluźnić.Na to podniósł się pan Roch, mocno już podpiły, i rzekł:– Jeżeli tak, tedy jako mnie tu, waszmościowie, widzicie, jakem Kowalski! tak w pierwszej bitwie prosto na króla szwedzkiego skoczę!Choćby też stał w największej gęstwie, nic to! Moja śmierć albo je-go!.a taki kopią się do niego złożę.Miejcie mnie waćpanowie za kpa, jeśli tego nie uczynię!To rzekłszy złożył pięść i chciał w stół grzmotnąć.Byłby przy tym potłukł szklenice, gąsiory i stół rozłupał, lecz pan Zagłoba skwapliwie go za garść uchwycił i w następujące ozwał się słowa:– Siadaj, Rochu, i daj spokój! Wiedz i o tym, że nie dopiero cię bę-dziemy za kpa mieli, gdy tego nie uczynisz, ale dopiero cię za kpa przestaniemy mieć, jeżeli to uczynisz.Nie rozumiem też, jak się bę-dziesz mógł kopią złożyć do króla szwedzkiego, w husarii nie służąc?– To się na poczet zdobędę i do kniazia Połubińskiego chorągwi się wpiszę.I ojciec mnie też wspomoże.– Ojciec Roch?– A jakże!– Niechże cię pierwej wspomoże, a teraz szkła nie rozbijaj, bo pierwszy bym ci za to głowę rozbił.O czymżeśmy to mówili, mościwi NASK IFPUGZe zbiorów „Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej” Instytutu Filologii Polskiej UG369moi?.Aha! o Częstochowie.Luctus mnie stoczy, jeżeli w porę świę-temu miejscu na ratunek nie przyjdziemy.Luctus mnie stoczy, mówię wam! A wszystko przez tego zdrajcę Radziwiłła i przez rację fizykę sapieżyńską.– Waćpan na wojewodę nic nie mów! Zacny pan! – ozwał się mały rycerz.– To czemu obydwiema połami Radziwiłła przykrywa, kiedy jednej byłoby dosyć? Blisko dziesięć tysięcy ludzi pod tą tam budą stoi, naj-grzeczniejszej jazdy i piechoty.Niedługo w całej okolicy i sadze w kominach wyliżą, bo co było na kominach, to już zjedli.– Nam w racje starszych nie wchodzić, jeno słuchać!– Tobie nie wchodzić, panie Michale, ale nie mnie, bo mnie połowa dawnego radziwiłłowskiego wojska regimentarzem wybrała i byłbym już za dziesiątą granicę Carolusa Gustawa wyżenął, gdyby nie ona nieszczęsna modestia, która mi kazała buławę panu Sapieże w ręce wło-żyć.Niechże sobie ze swoim kunktatorstwem da spokój i niech patrzy, bym nie odebrał tego, com dał.– Jeno po napiciu się taki z waści rezolut – rzekł pan Wołodyjowski.– Tak powiadasz? Ano, to obaczysz! Dziś jeszcze pójdę między chorągwie i krzyknę: Mości panowie! komu wola ze mną pod Częstochowę iść, nie tu sobie łokcie i kolana o tykocińskie wapno wycierać, to proszę za mną! Kto mnie regimentarzem kreował, kto mnie władzę dawał, kto dufał, że co uczynię, to ku pożytkowi ojczyzny i wiary bę-dzie, ten niech obok mnie stawa.Piękna rzecz zdrajców karać, ale stokroć piękniejsza Najświętszą Pannę, patronkę tej Korony i Matkę na-szą, spod opresji i jarzma heretyckiego ratować.Tu pan Zagłoba, któremu już od niejakiego czasu opar unosił się z czupryny, zerwał się z miejsca, skoczył na ławę i począł krzyczeć, jakby znajdował się przed zebraniem:– Mości panowie! Kto katolik, kto Polak, kto nad Najświętszą Panną ma kompasję, za mną!.W sukurs Częstochowie!– Idę! – zawołał wstając Roch Kowalski.Zagłoba popatrzył chwilę na obecnych, a widzą-c zdumienie i milczące twarze zlazł z ławy i rzekł:– Nauczę ja Sapia rozumu!.Szelmą jestem, jeśli do jutra połowy wojska spod Tykocina nie zerwę i pod Częstochowę nie poprowadzę!– Dla Boga! Pomiarkuj się ojciec! – rzekł pan Jan Skrzetuski.– Szelmą jestem! mówię ci! – powtórzył pan Zagłoba.NASK IFPUG370Ze zbiorów „Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej” Instytutu Filologii Polskiej UGOni zaś zlękli się, aby istotnie tego nie uczynił, bo mógł.W wielu chorągwiach były szemrania na tykocińską mitręgę, a ludzie istotnie zgrzytali zębami, myśląc o Częstochowie.Dość było iskrę na owe prochy rzucić, a cóż dopiero gdyby ją rzucił człek tak wzięty i takiej niezmiernej powagi rycerskiej jak Zagłoba.Przede wszystkim większa część wojsk sapieżyńskich składała się z nowo zaciężnych, a zatem do dyscypliny wojennej nieprzywykłych i do uczynków na własną rękę skorych, a ci poszliby niezawodnie pod Częstochowę za Zagłobą, jak jeden człowiek.Więc przelękli się tego przedsięwzięcia obaj Skrzetuscy, a Wołodyjowski zawołał:– Ledwie się wojska trochę największym trudem wojewodzińskim zebrało, ledwie jest jakowaś siła na obronę Rzeczypospolitej, a już czyjeś warcholstwo chce chorągwie rozrywać, do nieposłuszeństwa przywodzić.Siła by Radziwiłł zapłacił za takową radę, bo na jego młyn ta woda.Jak waćpanu nie wstyd gadać nawet o takiej imprezie!– Szelmą jestem, jeśli tego nie uczynię! – odparł Zagłoba.– Wuj tak uczyni! – dodał Roch Kowalski.– Cicho ty, koński łbie! – huknął na niego pan Michał.Pan Roch oczy wytrzeszczył, gębę zamknął i wyprostował się od razu.Wówczas Wołodyjowski zwrócił się do pana Zagłoby.– A ja szelmą jestem – rzekł – jeżeli jeden człowiek z mego pułku z waćpanem ruszy, a chcesz wojsko psować, tedy co powiem, ż-e pierwszy na twoich wolentarzów uderzę!– Poganinie, Turku bezecny! – rzekł na to Zagłoba.– Jakże to? Na rycerzy Najświętszej Panny będziesz uderzał? Gotóweś? Dobrze! Znają cię! Myślicie waćpanowie, że jemu o wojsko albo dyscyplinę chodzi?Nie! Jeno Billewiczównę za murami tykocińskimi zwietrzył.Dla prywaty i dla swawoli nie zawahasz się najsłuszniejszej racji odstąpić! Rad byś na dziewczynę fyrkał i z nogi na nogę przestępywał, a jurzył się!Ale nic z tego! Moja głowa w tym, że tam cię lepsi ubiegą, choćby ten sam Kmicic, bo i on od ciebie nie gorszy.Wołodyjowski spojrzał na obecnych, biorąc ich na ś-wiadectwo, jaka mu się krzywda dzieje.Następnie namarszczył się, myśleli, że gniewem wybuchnie, ale że był także poprzednio podchmielił, więc nagle wpadł w rozczulenie.– Oto mi nagroda! – zawołał – od wyrostka ojczyźnie służę, szabli z garści nie popuszczam! Ni mi chaty, ni mi żony, ni dzieci, sam człek jako kopia do góry głową sterczy.Najzacniejsi o sobie myślą, a ja, NASK IFPUGZe zbiorów „Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej” Instytutu Filologii Polskiej UG371prócz ran w skórze, nie miałem innej nagrody, za to mi jeszcze prywatę zadają, ledwie nie zdrajcą być mienią.To rzekłszy jął ronić łzy na żółte wąsiki, zaś pan Zagłoba zmiękł od razu i otworzywszy ręce zawołał:– Panie Michale! Srodzem cię ukrzywdził.Katu mnie oddać za to, żem takiego wypróbowanego przyjaciela spostponował!I padłszy sobie w objęcia poczęli się całować i do piersi wzajem przyciskać, za czym i pili dalej na zgodę, a gdy już żal znacznie im z serc wyparował, rzekł Wołodyjowski:– A nie będziesz wojska psował, swawoli wprowadzał, złego przykładu dawał?– Nie będę, panie Michale! dla ciebie to uczynię!– A da Bóg, Tykocina dostaniem, to co komu do tego, czego ja za murami szukam [ Pobierz całość w formacie PDF ]