[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wiara biblijna polega na słuchaniu Słowa wypowiedzianego przez objawiającego się Boga.Diagnoza L.Bouyera obejmuje jednak również w pewnej mierze mistycyzm muzułmański, a to z powodu historycznego pokrewieństwa islamu z nurtem wiary judeochrześcijańskiej.Pokrewieństwo to jest najbardziej oczywiste na poziomie źródłowych ksiąg religijnych: „w Koranie jest niezaprzeczalnie wystarczająco dużo pozostałości biblijnych, aby dać ludziom odpowiednio nastawionym możliwość postępowania na drodze mistycznej, czasem tak daleko, by zawstydzić przeciętnego chrześcijanina lub Żyda”[357].Bouyer powiedział o mistycyzmie żydowskim: „Jeśli Jezus nie wahał się powiedzieć o Abrahamie, że «ujrzał on Jego dzień», to nie ma powodu odmawiać autentycznym synom Abrahama możliwości wstępowania w jego ślady”[358].Wydaje się logiczne, aby przy odpowiedniej modyfikacji, wypowiedzieć podobne słowa także o islamie.Wyznawcy islamu zresztą widzą sami siebie w kontekście judeochrześcijańskiej historii zbawienia: Bóg „ustanowił dla was, jeśli chodzi o religię, to, co już polecił Noemu, […] i to, co poleciliśmy Abrahamowi, Mojżeszowi i Jezusowi: przestrzegajcie należycie religii i nie rozdzielajcie się w niej!”[359].Spotykany niekiedy obiegowy pogląd o zasadniczo zewnętrznym charakterze duchowości muzułmańskiej nie jest prawdziwy.Rytualna modlitwa muzułmańska nie jest przeciwstawna prawdziwej duchowości.I tak na przykład ostatnie dni Ramadanu znajdują swoją kulminację w „nocy przeznaczenia” (laylat al-qadr), w której odżywa noc obdarowania Mahometa słowem Bożym i przeżywa się na nowo intymność bliskości między tym, co Boże, i tym, co ludzkie.Podobne znaczenie duchowe ma skoncentrowanie kultu wokół kamienia Ka'ba.Reprezentuje on trzy archetypiczne momenty Koranu, kiedy to świat umieszczony w doczesności i świat wieczności spotykają się.Momenty te to kolejno: stworzenie (Ka'ba uważana jest za relikt pierwotnego stworzenia), proroctwo (szczególnie to dane Mahometowi) oraz dzień sądu[360].Samo pochodzenie islamu jako religii ma charakter mistyczny[361].Objawienie przeżyte przez Mahometa to fenomen tego rodzaju, który nazwalibyśmy według kategorii teologicznych „objawieniem prywatnym”.Rzecz się ma podobnie, gdy rozpatruje się ją w aspekcie historycznym: przed wiekiem dziewiętnastym mistycyzm sam w sobie nie był nigdy uważany za temat kontrowersyjny albo oddzielony od istoty życia tej religii[362].Poeci sufizmu często porównywali stan mistycznej ekstazy (wajd) do upojenia wywołanego winem[363], zachowując jednak wyraźnie personalistyczny charakter takiego przeżycia.Jest to zwłaszcza zauważalne w ich upodobaniu do wykorzystywania poezji miłosnej, opiewającej zjednoczenie umiłowanego z umiłowaną albo przywołującej poczucie oddzielenia i poszukiwania przedmiotu miłości[364].„Krążący kielich upoił ludzi; ale moje upojenie jest w Tym, który podaje kielich”[365].Ważna dla mistycyzmu muzułmańskiego jest uważana za paradygmat mistyczna wędrówka Mahometa, czyli jego nocna pielgrzymka duchowa najpierw z Mekki do świątyni w Jerozolimie (ta część wędrówki nazywa się Isra'), a potem – poprzez kolejne nieba w liczbie siedem – aż do Bożego tronu (ta część to z kolei Mi'raj).W niebie Mahomet miał spotkać się i zostać potwierdzony w swojej misji przez poprzedzających go proroków: Adama, Jezusa, Idrysa (tzn.Henocha), Aarona, Mojżesza i Abrahama.Tam też miał otrzymać od Boga modlitwy do odmawiania przez nową, islamską wspólnotę[366].A'isha, żona Mahometa, głosiła, że nocna wędrówka (Isra') miała charakter duchowy, gdyż ciało Mahometa znajdowało się przez cały czas na swoim miejscu[367].Utworzony na bazie takich fundamentów mistycyzm muzułmański, a zwłaszcza sufizm (początki w X wieku, szczyt rozwoju w wieku XIII) prowadził do przeżywania Boga jako Absolutu o charakterze relacyjnym, jako przedmiot ludzkiej miłości, aż do całkowitego zapamiętania się w Nim[368].„Zdumiałem się, gdy ktoś powiedział «Wspomniałem na Pana»; czyżbym zapominał, abym musiał wspomnieć o Tym, którego zapomniałem?”[369].Podobny sens można odczytać ze słów słynnej mistyczki islamu, Rabi'a al-'Adawiyya, żyjącej w Basrze w ósmym wieku: „Potrzebuję Pana domu; cóż mi po domu samym?”[370].Niektórzy późniejsi mistycy muzułmańscy przeżywali bliskość z Bogiem w stopniu doprawdy niezwykłym.Bistami (żyjący w IX wieku) był znany z wywołującego do dziś kontrowersje okrzyku: „Chwała mi!”, o którym to zawołaniu nie wiadomo, czy było oznaką szaleństwa czy odczuciem obecności Boga przemawiającego przez swego sługę.Bistami przeżył Mi'raj analogiczny do wstąpienia na niebiosa przez Mahometa.Gdy mistyk ten przebył sześć niebios i wstąpił do siódmego nieba, Allah „napoił go ze źródła łaskawości z kielicha bliskości swojej”, a potem „przyciągał go coraz bliżej i bliżej do siebie, aż stał się mu bliższy, niż duch jest bliski ciału”.Scena ta stała się okazją do nawiązania przez Bistamiego dialogu z duchami poprzednich proroków[371].Komentując koraniczny tekst o zbliżeniu się Boga do proroka na odległość „jakby dwóch łuków” Ja'far as-Sadik, żyjący w VIII wieku szósty z kolei imam islamu, napisał, że w zbliżeniu między Bogiem a człowiekiem „bliskość ze strony Boga Najwyższego nie ma granic, tylko ze strony sługi – ma granice”[372].Postęp w intymnej modlitwie do Boga został opisany przez jedenastowiecznego nauczyciela sufizmu, Qushayri, w sposób następujący: „jest to jak gdyby najpierw ktoś zobaczył morze, potem żeglował po morzu, a w końcu – zatopiłby się w nim”[373] [ Pobierz całość w formacie PDF ]