Stanislaw Lem duch w maszynie

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Czy�by ci ludzie te� byli pozbawieni �wiadomo�ci? Ale�nie, s� pewno niezbyt bystrzy, ma�o inteligentni, umys� ich nie mawprawy w podej�ciu analitycznym do problemów; a my nie pytamy o to,czy maszyna jest inteligentna, czy raczej t�pawa, a tylko, czy ma�wiadomo��, czy nie.Zdaje si�, i� trzeba uzna�, �e model nr 1 ma zero�wiadomo�ci, model nr 10 000 ma pe�n� �wiadomo��, a wszystkiepo�rednie maj� "coraz to wi�cej" �wiadomo�ci.Stwierdzenie toujawnia, jak beznadziejna jest my�l o tym, aby �wiadomo�� mo�na�ci�le zlokalizowa�.Od��czanie pojedynczych elementów ("neuronów")maszyny spowoduje tylko nik�e, ilo�ciowe zmiany ("s�abni�cie")�wiadomo�ci, tak samo, jak to czyni post�puj�cy w �ywym mózgu proceschoroby lub nó� chirurga.Problem nie ma nic wspólnego ani z u�ytymdo konstrukcji materia�em, ani z rozmiarami "my�l�cego" urz�dzenia.Elektryczn� maszyn� my�l�c� mo�na zbudowa� z poszczególnych bloków,odpowiadaj�cych, dajmy na to, mózgowym zwojom.Teraz rozdzielamy tebloki i umieszczamy je na ca�ej Ziemi tak, �e jeden jest w Moskwie,drugi w Pary�u, trzeci w Melbourne, czwarty w Yokohamie itd.Oddzielone od siebie s� te bloki "psychicznie martwe", a po��czone(np.kablami telefonicznymi) stawa�yby si� jedn�, integraln�"osobowo�ci�", jednym "my�l�cym homeostatem".�wiadomo�� takiejmaszyny nie znajduje si� naturalnie ani w Moskwie, ani w Pary�u, aniw Yokohamie, lecz, w pewnym sensie, w ka�dym z tych miast, a wpewnym, w �adnym z nich.Trudno bowiem powiedzie� o niej, �e, jakWis�a, rozci�ga si� od Tatr do Ba�tyku.Zreszt� podobny problemukazuje, cho� nie tak jaskrawo, mózg ludzki, poniewa� naczyniakrwiono�ne, bia�kowe moleku�y i tkanki ��czne znajduj� si� wewn�trzmózgu, ale nie wewn�trz �wiadomo�ci, a znów nie mo�na powiedzie�,aby �wiadomo�� znajdowa�a si� pod sam� kopu�� czaszki, albo �eraczej jest ni�ej, nad uszami, po obu stronach g�owy.Jestona,,rozsiana" po ca�ym homeostacie, po jego sieci czynno�ciowej.Nic wi�cej, nie da si� w tej materii orzec, je�li pragniemy po��czy�rozs�dek z przezorno�ci�.Powy�szy tekst, wykseroksowany z mojej "SummyTechnologicznej", powsta� w po�owie 1963 roku.Ze stanowiskadzisiejszego jest on oczywi�cie silnym uproszczeniem drogi, jak�musimy przeby�, a�eby doj�� do symulacji opisanego przeze mnieniegdy� celu.Domy�lamy si� ju�, �e "�wiadomo��" i "inteligencja" s�to byty w rozmaitym stopniu roz��czne.Wiemy, �e istniej� bardzoró�norodne stany �wiadomo�ci, chocia�by ich skala mie�ci�a si�pomi�dzy snem i jaw�.Lecz i sen, czy raczej marzenie senne, mo�esi� odznacza� rozmaitym nasileniem konkretno�ci, imituj�cejrzeczywisto�� wiadomie prze�ywan� na jawie.Z kolei �wiadomo�� najawie, co ka�dy wie z w�asnego do�wiadczenia, tak�e je�eli nie jestani psychologiem, ani psychiatr�, mo�e uzyskiwa� wielce ró�ni�ce si�od siebie stany.Cz�owiek majacz�cy w gor�czce mo�e by� �wiadomyswojego stanu, czyli tego, �e jego �wiadomo�� uleg�a zak�óceniu.Rozmaite �rodki chemiczne potrafi� w przeró�ny sposób urabia� ludzk��wiadomo��.Ponadto nale�y zauwa�y�, �e jest mnóstwo czynno�ci,które cz�owiek potrafi wykonywa� machinalnie, to znaczy sprawnie inie�wiadomie.�wiadomo�� kierowcy samochodu, zw�aszcza szybkiego,"nie nad��a" za reakcjami tego kierowcy w sytuacjach o nag�ymprzebiegu.Zarazem machinalnie mo�na robi� g�upstwa, nazywamy jenajcz�ciej "czynno�ciami z roztargnienia".Wszystko to powiedzia�em w odniesieniu do mojego tekstusprzed trzydziestu pi�ciu lat, w którym zastanawia�em si� nad"wschodzeniem" �wiadomo�ci w maszynie, a czyni�em to dlatego,poniewa� wydawa�o 1i si�, �e ludzie ró�ni� si� mi�dzy sob� bardzopoziomem inteligencji, natomiast �wiadomo�� jest z grubsza wszystkimdana podobnie.Drogi na prze�aj, w linii prostej i podnosz�cej si�, odautomatu sko�czonego, jakim jest komputer, do maszyny, jakiejmogliby�my przypisa� �wiadomo��, nie ma.Zarazem budow� mózgunaszego rozpoznali�my ju� na tyle, a�eby si� dowiedzie�, �e takzwana kallotomia, czyli rozci�cie wielkiego bia�ego spoid�a��cz�cego pó�kule mózgu, nie likwiduje �wiadomo�ci, lecz wytwarza wrozdzielonych pó�kulach jej dwie odmiany.Ponadto wiemy, �e mózgjest systemem zbudowanym z ogromnej ilo�ci modu�ów czynno�ciowych,które w poszczególnych okolicach mózgu wykszta�ci�y umiej�tno��wspó�tworz�c� �wiadomo��:ukonkretni� powiedziane przyk�adem.Istnieje cz�� kory mózgowej sprawiaj�ca, �e widzimy kolory.Uszkodzenie tego modu�u powoduje, �e tak pora�ony cz�owiek widziwszystko bez kolorów, jak na czarno-bia�ym filmie.Im dok�adniejpoznajemy specyfik� funkcjonalnej orientacji mózgowych modu�ów, ztym wi�kszy zdziwieniem dowiadujemy si�, jak z punktu widzeniain�ynieryjnej oszcz�dno�ci chaotycznie zbudowany jest mózg, chocia�w introspekcji na ogó� nie potrafimy sobie zda� z tego sprawy.Dzisiaj wydaje si�, �e poszczególne modu�y czynno�ciowo podobne domodu�ów mózgowych potrafimy ju� konstmowa�.Zazwyczaj s� topseudoneuronowe sieci rozmaitej z�o�ono�ci.Natomiast nie umiemyjeszcze ani stworzy� ich dostatecznej ilo�ci, ani dokona� takiegoich po��czenia, a�eby powsta�y twór zdo�a� udawa�, �e posiada�wiadomo��.Tak zatem prostej drogi 0d bezmy�lnego automatu domy�l�cego �wiadomie maszyny nie ma.Jest jednak mnóstwo zawi�ychdróg, które w przysz�o�ci doprowadz� nas do celu, a by� mo�e ów celprzekrocz�.0 takiej mo�liwo�ci napisa�em ksi��k� "Golem XIV".Stanis�aw Lem, Kraków 07 lipca 1998sssdasd [ Pobierz całość w formacie PDF ]